Với những ai mới học chơi đàn (Guitar Acoustic) thì có cần học cách tự thay dây không? Dây đàn đứt thì làm thế nào?
Theo ý kiến của mình thì không cần học cách tự thay dây, mang đàn ra tiệm chọn dây rồi người ta thay luôn cho mình là xong.
Thế thì mình viết bài này để làm gì? Để cho những người lười như mình, lười mang đàn ra tiệm (nếu như tiệm ở xa), hoặc chỉ đơn giản là để biết, thêm 1 kỹ năng thì cũng không thiệt đúng không?
Ok, giờ lôi đàn ra thực hành nào.
Bước 1: Chuẩn bị
Để thay dây đàn trước tiên chúng ta cần phải chuẩn bị đầy đủ công cụ, bao gồm:
- Dây đàn (bắt buộc phải có, không có thì lấy gì mà thay).
- Dụng cụ thay dây đàn.
- Hướng dẫn thay dây đàn (chính là bài viết này, cho những ai lười xem video hướng dẫn).
Chọn dây đàn
Có nhiều loại dây đàn, tùy vào ví tiền mà các bạn có thể chọn loại phù hợp. Hiện mình thấy phổ biến thì có 3 loại sau:
- Alice (hàng Trung Quốc): Giá từ 50-200k. Mình dùng thử vài lần thì thấy cũng được nhưng nhanh hỏng.
- D’Addario (hàng Mỹ): Giá từ 110-270k. Dây này có lẽ là được sử dụng nhiều nhất vì giá không quá cao, hàng Mỹ nghe cũng có vẻ uy tín hơn hàng Tàu (nhưng mình chưa dùng bao giờ).
- Elixir (hàng Mỹ, nhưng có nhiều hàng nhái của Trung Quốc): Giá từ 320-410k. Giá đắt nhưng dùng bền (kể cả tay hay bị ra mồ hôi). Âm thanh chắc cũng hay hơn 2 loại kia, nhưng mình tai trâu và không nghe nhiều để phân biệt nên không dám đảm bảo 😅.
Một chú ý nữa khi mua dây thường sẽ có 2 loại để chọn (phân biệt theo kích cỡ) là loại cỡ 11 và 12 (0.011 inch và 0.012 inch). Thì mình chọn cỡ 11 vì nó là trung bình phổ biến nhất, dây dày hơn thì đánh vang hơn (và đau tay hơn).
Dây thì mình hay mua dây Elixir trên Shopee (đắt nhưng chắc nửa năm, có khi cả năm mới thay 1 lần). Mình mua của shop này vì thấy nhiều người mua và rating cũng cao: https://shope.ee/6AC1r3MwfA.
Hoặc vẫn shop đó nhưng bán dây lẻ (ví dụ bạn bị đứt 1 dây và chỉ muốn thay dây đó thôi cho đỡ tốn kém): https://shope.ee/2fc9gjgNXj, chú ý là mua dây lẻ thì cộng vào sẽ thấy đắt hơn là mua cả bộ, và dây hay đứt nhất thì đắt nhất (thường là dây 1).
Chọn công cụ thay dây
Bạn có thể không cần công cụ gì cũng thay dây được, nhưng tối thiểu phải có cái kìm để còn cắt dây thừa. Nếu có công cụ thì sẽ tiện hơn và thay dây nhanh hơn, nhàn hơn.
Có nhiều loại công cụ để giúp tháo chốt, quay dây, cắt dây, … Các bạn có thể mua ngoài tiệm hoặc mua online. Mình thì tiện mua dây thì mua luôn cái công cụ này, 3 trong 1 cho tiện (cũng ở shop trên luôn): https://shope.ee/AUL11oUeVE.
Bước 2: Tháo dây cũ
Trước khi thay dây mới thì tất nhiên chúng ta phải tháo dây cũ ra đã. Để tháo dây thì vặn khóa đàn cho dây lỏng ra rồi rút dây là được, có thể quay tay không cần tool hoặc dùng cái quay tay mua ở trên cho nhanh.
Sau khi rút dây ra khỏi khóa đàn thì tháo các chốt ở phần ngựa đàn để tháo nốt đầu dây còn lại. Có thể dùng tay, dùng kìm hoặc vẫn dùng cái tool bên trên.
Nếu như cái chốt chặt quá thì có thể luồn tay vào bên trong thùng đàn để đẩy chốt từ dưới lên cho đỡ bị trầy xước đàn.
Sau khi đẩy chốt lên thì chúng ta rút hết dây ra và vệ sinh lại đàn 1 lượt (bình thường khó vệ sinh vì vướng dây đàn).
Bước 3: Lắp dây mới
Ở đây mình demo với dây Elixir, các dây khác thì cũng tương tự.
Sau khi mở túi ra chúng ta sẽ thấy có 6 túi con đựng 6 dây với các kích thước khác nhau, có đánh số theo kích cỡ. Chúng ta sẽ thay lần lượt các dây theo thứ tự từ bé đến lớn (hoặc ngược lại nếu bạn thích, miễn là tuần tự).
Đầu tiên chúng ta sẽ cố định dây vào ngựa đàn trước. Chỉ cần nhét dây vào lỗ, sau đó ấn chốt vào để cố định đây là xong.
Tiếp đến kéo dây dọc xuống phía cần đàn, chú ý dây sẽ phải đi qua các khe tương ứng trên lược đàn.
Chỉnh lại khóa đàn sao cho lỗ thẳng theo chiều dọc để dễ luồn dây vào.
Sau khi luồn dây vào lỗ chốt điều chỉnh, kéo căng dây, đảm bảo dây đi qua khe cố định, sau đó chúng ta sẽ đo dây theo công thức sau để cắt bớt phần thừa đi cho dễ. Nếu bạn chưa thay dây bao giờ, thì có thể lấy dây đàn cũ ra thực hành thử trước.
- Với dây 1-3 là dây mỏng, chúng ta có thể để phần thừa nhiều, phần này sẽ dùng để quấn quanh chốt điều chỉnh. Vì là dây mỏng nên chúng ta có thể quấn 5-7 vòng quanh khóa đàn mà các vòng không bị đè lên nhau.
- Với dây 4-6 là dây dày, chúng ta chỉ quấn khoảng 3-4 vòng là đủ, quấn nhiều hơn thì không đủ chỗ và các vòng sẽ phải chồng lên nhau nhìn không được đẹp lắm.
- Đường kính của chốt cố định vào khoảng 12.5mm (số do mình tự đo nên chỉ tương đối thôi 😅). Vậy nếu muốn quấn 2 vòng thì để phần thừa khoảng 25mm, cứ thế mà nhân lên với số vòng mong muốn. Khoảng cách giữa 2 chốt là ~40mm, vậy để cho đơn giản cứ lấy khoảng cách giữa 2 chốt làm mốc, với dây 1-3 thì lấy ~2 lần khoảng cách giữa 2 chốt, dây 4-6 thì lấy ~1 lần khoảng cách giữa 2 chốt (nếu muốn đẹp hơn thì bạn cần tính kỹ hơn).
Tiếp theo kéo dây đàn lùi lại đến điểm chúng ta đã đo và đánh dấu ở trên và bắt đầu vặn khóa. Chúng ta sẽ vặn khóa sao cho dây ở phía bên trong chốt. Khi vặn khóa dây sẽ từ từ quấn quanh chốt, chú ý để cho đẹp thì kéo căng dây và tránh cho các vòng dây chồng lên nhau (vòng dây ở phía dưới dây đàn thì sẽ đẹp hơn). Các vòng đầu nên vặn bằng tay và nắn, điều chỉnh cho đẹp, các vòng sau thì dùng tool để quay cho nhanh. Vặn khóa cho đến khi dây căng lên, không còn bị trượt ra khỏi khe nữa là được (không nên vặn căng quá kẻo đứt dây, sẽ chỉnh lại dây đàn sau).
Làm tương tự lần lượt cho đến hết 6 dây. Trong lúc làm nếu bị vướng thì có thể cắt bớt phần thừa của dây (đằng nào cuối cùng cũng cắt).
Sau khi đã cố định hết 6 dây, chúng ta sẽ cắt bớt phần dây còn thừa đi, có thể cắt thừa khoảng 3-4mm và lấy kìm bấm cho phần thừa hướng xuống dưới để tránh bị cọ vào gây xước tay.
Bước cuối cùng là chỉnh lại dây đàn sao cho chuẩn. Chú ý dây mới thì thời gian đầu bạn sẽ phải chỉnh nhiều hơn.
- - -
Thế là xong, chúng ta đã tự thay được dây đàn, không cần phải mang đàn ra tiệm nữa.
Chúc các bạn tập đàn vui vẻ 🎸